Хараат бус хэвлэл мэдээлэл

Ардчилсан сонгууль, хэвлэл мэдээлэл 2004

Ардчилсан сонгууль ба хэвлэл мэдээлэл төсөл нь UNESCO-гийн “Yзэл бодлоо илэрхийлэх эрх чөлөө, мэдээлэл харилцааны хөгжлийг дэмжих хөтөлбөр” болон “Хэвлэл мэдээллийн хөгжлийг дэмжих дэд хөтөлбөр”-ийн санхvvжилтээр 3 сарын хугацаатай амжилттай хэрэгжсэн.

Төслийн зорилго нь бие даасан хэвлэл мэдээллийн хэрэгслийг дэмжих ба нэн тэргvvний зорилтууд нь:

· Хэвлэл мэдээллийн хэрэгслийн /ХМХ/ магнат, редактор, сэтгvvлчдийг сонгуулийн vйл ажиллагааны олон улсын стандарттай танилцуулах
· Олон улсын шилдэг ХМХ-vvд болох ВВС, АВС, СВS болон бусад ХМХ-ийн туршлагаас солилцох
Эдгээр зорилтынхоо дагуу 2004 оны 6-р сарын 16-17-нд 2 удаа “Лобби” төвд 42 сэтгvvлч, сэтгvvл зvйн багш нарыг хамруулан сургалт зохион байгуулсан. Оролцогчид сонгуулийн vеийн сэтгvvлчдийн vйл ажиллагааны талаар хэлэлцэж байнга тулгардаг доорх бэрхшээлvvдийг гаргаж тавьсан.
· Хэвлэлийн эрх чөлөөний хуулиар эрх зvйн орчинг бvрдvvлсээр байхад төрийн дарамт, шахалт байсаар байгаа
· МYРТ Засгийн газрын хяналтад байдаг тул бие даасан байх боломжгvй.
· Сэтгvvлчид ХМХ-ийн эзэн, удирдлагын дарамтан доор ажилладаг
· Сонгуулийн сурталчилгааны санхvvжилтийн асуудал маш бэрхшээлтэй асуудал болдог. Учир нь ХМХ-ийн сонгуулийн сурталчилгаанаас илvv ашиг олохыг хичээж хэн их мөнгө төлсөн нэр дэвшигчид vйлчлэх зарчмаар ажилладаг
· Сэтгvvл зvй ёс зvйг дагаж, мөрдөх боломжгvй. Учир нь эрх баригч намын дарамт, сvрдvvлгээс сэтгvvлчид эмээдэг.
· Гvтгэлэг, нэр төрийг хамгаалах эрх зvйн орчин хангалтгvй байгаа. Жишээ нь “Монголын нэг өдөр” сонины сэтгvvлч А.Эрдэнэтуяаг баривчлан хорьсон хэрэг
· Хувийн хяналт маш өндөр тул монголын сэтгvvлчид сонгуулийн булхай, луйварыг илчлэн мэдээлэх зориг гаргаж чаддагvй
· Сэтгvvлчдийн эрхийг хамгаалах байгууллага vvргээ биелvvлэх чадвар хомс
· Монголын Улсын Сонгуулийн хууль олон улсын стандарттай зөрчилддөг. Жишээ нь: ХМХ-тэй холбоотой хэсэгт бvх ХМХ-ийг сонгуулийн тэнцвэртэй сурталчилгаа явуулах шаардлага тавьдаг. Харин олон улсын жишигт хувийн хэвлэлvvд сонгуулийн сурталчилгааны vеэр өөрсдийн дэмжиж байгаа дэвшигчийг нээлттэй зарлахыг зөвшөөрдөг
· Монголын ХМХ-vvд тэр дундаа ТВ өргөн нэвтрvvлгvvд танил тал, найз нөхдийн хvрээнд vйлчилгээ, нууц далд сурталчилгаа байнга явуулдаг нь нууц биш юм

Хэвлэгдмэл материал
Төслийн хvрээнд хоёр төрлийн танилцуулах материал буюу гарын авлага хэвлэж монголын сэтгvvлчид, ХМХ-ийн мэргэжилтнvvд, улс төрчид болон олон нийтэд сонгуулийн ухуулга нэвтрvvлгийн олон улсын стандартын талаарх мэдээллийг тvгээсэн. Шударга, чөлөөтэй сонгуулийн хамгийн чухал асуудал нь телевиз радиог тэгш хvртээмжтэй болгох асуудал юм. Шилжилтийн ардчилсан нийгэмд тулгардаг асуудлууд тогтвтортой хөгжсөн ардчилсан нийгмээс ялгаатай бөгөөд сонгуулийн кампанийн өргөн нэвтрvvлгvvдийн шударга байдлыг баталгаажуулах арга зам хайж байдаг. Монголын ОНЄН-ийн сувгууд нь сонгуулийн шударга сурталчилгаа явуулах туршлага дутагдалтай нь дээр vндэсний Радио, телевиз Засгийн газрын хяналтад ажиллаж, 2 шинэ ТВ суваг эрх баригч намын өндөр албан тушаалтнуудын эзэмшилд байдаг. Иймд эдгээр хэвлэлий материалууд нь дараагийн сонгуулиудад лавлагааны чухал материал болно гэж vзэж байна. Гарын авлагуудыг ХМХ-vvд, сэтгvvл зvйн сургуулиуд, улс төрчид, иргэний нийгмийн бvлгvvдэд болон дээр дурдсан сургалтад оролцогчдод өргөнөөр тараалаа.

Сонгуулийн vеэр хэвлэл мэдээллийн хэрэгслийн баримтлах зарчим
Тус товхимолд хөгжилтэй болон хөгжиж буй 10 орны хэвлэл мэдээллийн хэрэгслийн баримтлах зарчим, эдгээр орнуудад чөлөөтэй, шударга, ардчилсан сонгуулдийн vеэр хэвлэл мэдээллийн хэрэгслийн баримтлах зарчмуудын харьцуулсан судалгааг багтаасан болно. Vvнд ABC, BBC, CBS болон Шинэ Зеландын өргөн нэвтрvvлгийн зармчууд орсон.

Ардчилалд шилжиж буй орнуудад сонгуулийн өргөн нэвтрvvлэг хийх удирдамж
Тус товхимолд ардчилалд шилжиж буй орнууд дахь сонгуулийн өргөн нэвтрvvлэг, сонгуулийн vеэр ХМХ-ийн шvvмжлэх, эрэн сурвалжлах болон чөлөөтэй ажиллахад тохиолдох бэрхшээлvvд, сонгуулийн кампанийг мэдээлэхтэй холбогдсон асуудлууд, олон улсын болон харьцуулсан хууль, стандартууд зэрэг мэдээллийг багтаасан болно.

Төслийн vйл ажиллагаа олон нийт, сэтгvvлчдийн дунд 2004 оны УИХ-ын сонгуулийн їеэр монголын хэвлэл мэдээлэл хэрхэн ажилласан талаархи vнэлгээний судалгаа, санал асуулга явуулснаар дууссан.

Сонгуулийн явцыг мэдээлсэн хэвлэл мэдээллийн хэрэгслийн бодит байдлыг гаргахыг эрмэлзэж, сонгуулийг тэнцвэртэй, шударга сурвалжлахад ямар саад, бэрхшээл тулгарч байгааг тандах зорилгоор энэхvv судалгааг хийв.

Сонгуулийн vеэр хэвлэл мэдээлэл хэрхэн ажилласан бэ?
Сонгуулийн vеэр монголын сэтгvvлчид хэрхэн ажилласан бэ?

Дvгнэлт:
1. Сэтгvvлчид мэргэжлийн vvргээ биелvvж байхдаа хатуу хяналт, дарамттай тулгардаг
2. Хэвлэл мэдээллийн эрх чөлөөний хуулийн биелэлт хангалтгvй бөгөөд амьдрал дээр хэвлэл мэдээллийн эрх чөлөө хязгаарлагдмал байдаг
3. ХМХ-ийн шударга ажиллаж, олон нийтийн сонирхолыг хангах таатай нөхцөл бvрдээгvй, ялангуяа МYРТ-ийн бодлогыг яаралтай өөрчлөх шаардлагатай
4. Сонгуулийн сурвалжлагын хэм хэмжээг тогтоох шаардлага Монголд байна
5. Сэтгvvлчдэд сонгуулийн сурвалжлагын талаар богино хугацааны сургалтууд шаардлагатай байгаа
6. Сэтгvvлчдийн байгууллагууд сэтгvvлчийн эрхийг хамгаалах чадвар сул

Цаашдын зорилт/ Санал
“Глоб Интернэшнл” ТББ нь цаашид ХМХ-ийн бие даасан байдлыг дэмжих хууль эрх зvйн шинэтгэл хийх асуудлаар идэвхитэй vйл ажиллагаа явуулах зорилготой бөгөөд олон улсын тусламжийн байгууллагуудыг доорхи vйл ажиллагаа явуулахад дэмжихийг санал болгож байна.

Санал
· Олон нийтэд vйлчлэх нэвтрvvлгийг хуульчлах
· ХМХ-ийн хяналт, дарамт, шахалтын эсрэг өргөн хvрээтэй vйл ажиллагаа зохион байгуулж, удирдан чиглvvлэх
· Сэтгvvлчдийн эрхийг зөрчих, хэвлэл мэдээллийн эрх чөлөөний хуулийг зөрчих явдлыг илрvvлж, нийтэд мэдэгдэх
· Олон улсын хэм хэмжээнд нийцvvлэн Сонгуулийн сурвалжлагын нийтэд нэвтрvvлэх vндэсний зарчим боловсруулж батлах vйл ажиллагаанд улс төрийн хvчнvvд СЕХ зэрэгтэй хамтран оролцож дэмжих
· ХМХ-ийн “Єөрийн удирдлагын зөвлөл”-ийн тогтолцоо бий болгох болон Ёс зvйн хэм хэмжээний Yндэсний кодийн хөгжлийг дэмжих
· Сонгуулийн хөтөлбөрийн анализ, сонгуулийн булхай гэх мэт сонгуулийн эерэг, сөрөг сурвалжлагуудын талаар сэтгvvлчдэд богино хугацааны сургалт явуулах